24 yıl boyunca, Sovyet bilim insanları dünya yüzeyinden daha önce hiç kimsenin kazmadığı kadar derine indiler. Sonuç, Rusya’daki Kola Yarımadası’nda bulunan Kola Superdeep Kuyusuydu.
Bu iddialı proje 1970’li yıllarda hayata geçirildi ve sovyet bilim insanları çapı sadece 22.9 cm (9 inç) olan bir delik açmaya başladılar. Bu delik, dünyanın en derin noktası olan Mariana Çukurundan (10.9 km) bile daha derine iniyordu ve yaklaşık 12 km derinliğine kadar uzanıyordu.
Bu çalışmadan bilim insanlarının çıkardığı sonuç neydi ve bu inanılmaz derinlikte nelerle karşılaştılar? Aslında çok fazla şey öğrenmişlerdi. Yaklaşık 7 km derinlikte tek hücreli plankton organizmalarına denk geldiler ve hemen hemen aynı derinlikte su bile keşfetmişlerdi.
Aynı zamanda bu kuyunun dibinde sıcaklığın 180°C’ye ulaştığını öğrendiler ve bu tahmin ettiklerinden bile çok fazlaydı. Bu sıcaklıklarda projenin devam etmesi zor olduğu için 1994 yılında projeye son verildi. Delik, sondajın devam etmesi için çok sıcaktı. Sıcak koşullar nedeniyle ortam daha sıvı hale geldi ve sondajın bakımı gittikçe zorlaştı. Ek olarak, bu sıcaklıklara ekipmanlar dayanamadı.
Ancak bilim insanları bu delik sayesinde dünyanın merkezine olan uzaklığın, yaklaşık 6.347 km derinlikte olduğuna dair daha net bir tahmin yapabildiler. Dünyanın merkezine olan devasa derinliğin uzaklığını göz önüne aldığınızda, açılan bu deliğin devede kulak olduğunu anlıyoruz. Delik, 37 km kalığındaki yer kabuğuna zar zor girebilmişti. Projenin amaçlarında biri ise, yer kabuğunun 2,896 km altında yer alan dünyanın mantosuna ulaşmaktı.
Tek proje bu değildi
Mantoya ulaşmak için ilk girişim 1958’de Meksika’nın Guadalupe kıyılarında, Mohole Projesiyle Pasifik Okyanusu’nda gerçekleşti. Amerikalı mühendisler, Pasifik okyanusunda yaklaşık 3,5 km kadar derine indiler ve okyanus tabanına ulaştılar. Okyanus tabanında yaklaşık 183 metre derinliğinde bir delik açtılar. Proje, gerekli bütçenin kesilmesiyle birlikte 1966 yılında sona erdi. Bir sonraki büyük girişim, 1987’den 1995’e kadar Bavyera’daki Alman bilim insanları tarafından Alman kıtasal Derin Sondaj Programı’nın başlatılmasıyla gerçekleşti. 9.2 km derinliğe kadar inmeyi başardılar ve indikleri en derin noktada 316° C’ye ulaştılar. Tıpkı bir önceki bahsettiğimiz proje gibi bu proje de bütçe sebebiyle sona erdi.
Yerkabuğunun okyanus tabanı altında daha ince olması nedeniyle, daha derine inmek için bir sonraki girişimin gerçekleşeceği yer burasıdır. Özel bir Japon sondaj gemisi olan Chikyu, deniz tabanının neredeyse 3.2 km altında bilimsel amaçlar için kullanılan en derin açık deniz deliği rekoruna sahiptir. Chikyu’da görev yapan uluslararası bir ekip şimdi daha derine inmeye çalışıyor. Entegre Okyanus Sondaj Programı 2003 yılında başlatıldı ve sıcaklıkların 871° C de başlangış noktası olduğu Dünya’nın mantosuna ulaşmaya çalışıyor. Program uzun yıllar sürecek ve maliyeti 1 milyar dolara ulaşabilir.
