Beyaz Saray, kontrolden çıktığı düşünülen bir Çin roketinin enkazının ABD takvimiyle cumartesi günü Dünya’ya geri düşmesi beklendiğinden “uzay çalışmalarında sorumluluk” çağrısında bulundu.
ABD Uzay Komutanlığı, geçen hafta Çin’in ilk kalıcı uzay istasyonunun ana modülünü yörüngeye fırlatan Long March 5B’nin enkazını takip ediyor. Yaklaşık 30 metre (100 ft) uzunluğundaki parça, Dünya’ya düşen en büyük uzay enkazları arasında yer alacak.
Kâr amacı gütmeyen, federal olarak finanse edilen Aerospace Corp, enkazın ABD’nin doğu şehirlerini geçtikten sonra Ekvator yakınlarındaki Pasifik’i vurmasını beklediğini açıkladı. Yörünge, gezegenin Yeni Zelanda’dan Newfoundland’a kadar olan alanı kapsıyor. Pentagon, ABD savunma bakanlığının cumartesi günü Dünya’ya düşmesini beklediğini, ancak vuracağı yerin “düşüş gerçekleşmeden birkaç saat öncesine kadar tam olarak tespit edilemeyeceğini” söyledi.
Beyaz Saray basın sözcüsü Jen Psaki Wednesday gazetesine şunları söyledi: “ABD, uzay enkazı ve uzayda artan aktivite nedeniyle yoğunluğun artmasına bağlı riskleri ele almaya kararlıdır, liderliği ve sorumlu uzay davranışlarını teşvik etmek için uluslararası toplumla birlikte çalışmak istiyoruz.”
Çin uzay ajansı, roketin kontrol edilip edilmediğini veya kontrolden çıkarak iniş yapıp yapmayacağını henüz söylemedi. Ancak Çin Komünist Partisi tarafından yayınlanan Global Times gazetesi, roketin “ince yüzeyli” alüminyum alaşımlı dış yüzeyinin atmosferde kolayca yanacağını ve insanlar için risk oluşturmaktan uzak olduğunu iddia etti.
Harvard Üniversitesi’nden astrofizikçi Jonathan McDowell, roketin bazı parçalarının düşerken parçalanmayacağını ve bunun 160 kilometreden daha geniş bir alana dağılmış küçük bir uçak kazasına eşdeğer olacağını öngördü.
En son Bir Long March 5B roketi fırlattıklarında, gökyüzünde uçan ve Fildişi Sahili’ndeki birkaç binaya zarar veren büyük uzun metal çubuklarla sonuçlandığını söyledi. “Kötü olan ise Çin tarafında gerçekten ihmalkâr olunması. 10 tondan fazla enkazın, kasıtlı olarak kontrolsüz bir şekilde gökyüzünden düşmesine izin veremeyiz.”
Long March 5B roketi, Tianhe’nin ana modülünü veya Heavenly Harmony’yi 29 Nisan’da yörüngeye taşıdı. Çin, uzay istasyonunun ek parçalarını yörüngeye taşımak için 10 fırlatma daha planlıyor. Avrupa Uzay Ajansı’nın uzay enkazları ofisi başkanı Holger Krag, Avusturyalı bir lazer istasyonunun düşen roketi izleyebildiğini söyledi. Son veriler, Dünya’dan 165 km ile 292 km arasında değişen eliptik bir yörüngede olduğunu gösteriyor.
Roketin ne zaman ve nereden düşeceğini belirlemek zor, ancak mevcut ESA tahminleri 8 Mayıs ile 10 Mayıs arasında. Roketin yörüngesi, atmosferde yanmaktan kurtulan parçaların 41 derece kuzey ile 41 derece güneye, İspanya, Portekiz ve İtalya’nın güney bölgelerinden Avustralya’ya kadar uzanan bir Dünya şeridine ineceği anlamına geliyor.
Krag, Long March 5b ilk aşamasının tasarım detaylarına sahip olmadan roketin ne kadarının dünyaya ulaşacağını tahmin etmenin mümkün olmadığını söyledi. “Bilinen nesnelerin daha ayrıntılı analizinden elde edilen kaba bir kural, kuru kütlenin % 20 ila % 40’ının tek parça halinde kalabileceğini göstermektedir.” dedi. Çin’in roket gövdesi için bu birkaç tona eşdeğerdir. Her yıl yaklaşık 150-ton uzay donanımı Dünya’ya geri düşüyor ve şu ana kadar herhangi bir can kaybı yaşanmadı. Büyük çoğunluk Pasifiğin derinliklerini boyluyor.” Bu özel durum kütlenin büyük bir kısmını dikkat çekici olan tek bir olayda birleştiriyor, ancak yıllık risk profilini çok fazla değiştirmeyecek.” dedi.
Mayıs 2020’de başka bir Çin roketi batı Afrika açıklarında Atlantik’e kontrolsüz bir şekilde düştü. 1991’deki eski Sovyet uzay istasyonu Salyut 7’den bu yana kontrolsüz düşen en ağır enkazdı. Çin’in ilk uzay istasyonu Tiangong-1, Pekin’in kontrolünü kaybettiğini onaylamasının ardından 2016 yılında Pasifik’e çakılmıştı. 2019’da uzay ajansı atmosferdeki ikinci istasyonu Tiangong-2’nin yıkımını kontrol etmeyi başardı. Mart ayında ABD’li SpaceX şirketi tarafından fırlatılan Falcon 9 roketinin enkazı Washington ve Oregon kıyılarında Dünya’ya düştü.
People watch the launch of the Long March 5B rocket carrying the main module for China’s space station. The falling Chinese rocket is expected to crash to Earth on Saturday. Photograph: Jin Liwang/AP
