Dünyanın dört bir yanında izciler birbirlerini sol elleri ile selamlarlar. Açıklamalar farklılık gösteriyor, ancak bir teoriye göre bu alışkanlık, izcilik hareketinin kurucusu Robert Baden-Powell’a dayanır. Baden-Powell, bir ambidekstral (iki eli de kullanabilme) kültür derneğinin başkan yardımcılığını yapmıştır ve iki elin eğitilmesinin faydalarını açıklayan bir kitaba tanıklık etmiştir.
Bugün Baden-Powell’ın spekülasyonları, nörobilim dilinde yeniden tasarlanmış bir şekilde günümüzde varlığını sürdürmektedir. Bloglar, baskın olmayan eliniz üzerinde çalışmanızı, yani beynin bilişsel ve yaratıcı işlevlerini uyarmanızı tavsiye eder. Buna ek olarak Alzheimer web siteleri, beyni güçlendirmek için dişlerinizi diğer elinizle fırçalamanız gerektiğini savunur.
Mesaj oldukça basittir: beyninizin yarım küreleri arasında daha güçlü bağlantılar oluşturmak ve daha zeki, daha yetenekli bir insan olmak için baskın olmayan eliniz ile pratik yapın. Bu makul bir öneri olarak görünse de araştırmacılar bunun tam olarak tutarlı olmadığını söylüyor. Elde ettiğiniz kazanç, muhtemelen yalnızca pratiğini yaptığınız beceri ile ilgili olacaktır. Yarım küresel dengeyi sağlasanız bile, bu yeni sinirsel bağların muhakkak yararlı olacağı anlamına gelmiyor. İki el üzerinde çalışmanın, baskın elinizin sakatlanma ihtimali gibi bir çok nedeni vardır. Ancak beyin gücünü arttırmak, bu nedenlerden biri değildir.
Auckland Üniversitesi Psikoloji Bölümü profesörü Michael Corballis, belirli beceriler için iki elde de uzmanlaşmanın kötü bir fikir olmadığını söylüyor. “Kişiyi daha zeki yapıp yapmadığından şüpheliyim.”
İşte nedeni.
Daha iyi motor kontrolü* beyninizi bir çok yönden değiştirir.
2016 yılında yapılan bir deneyde, sağ elini kullanan katılımcılardan 10 gün boyunca günde 20 dakika sol elleri ile şekiller çizmeleri istendi. Araştırmacılar, çizilen şekillerin gittikçe daha düzgün bir hal aldığını fark etti. Üstün kontrolün, elleri kontrol eden sol ve sağ motor korteksleri arasındaki daha güçlü bağlantılardan geldiğini düşündüler. Buna karşılık, fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI), her iki kontrol alanının da, her iki yarı küreyi de kapsayan, yetenekli hareketleri ve alet kullanımını destekleyen bir grup yapı olan praksi ile bağlantıları güçlendirdiğini ortaya koydu.
Bu spesifik değişiklik, sol el ile çizmenin sizi yalnızca sol el ile çizmede daha iyi hale getirdiği anlamına gelir. Bu konu üzerinde çalışan Washington Üniversiteli nörolog Benjamin Philip, çizme becerisinin el yazısına kadar yol alabileceğinden emin değil. Bunun kritik bir soru olduğunu söylüyor. “İnsanları bir seferde bir işte daha iyi hale getirmek için eğitmede çok sınırlı bir değer vardır.”zeki
Beyin dengesizliği bir hata değil, bir özelliktir.
Üstelik, “zayıf” bir el düşüncesi yanlıştır. İki elin de kendine özgü güçlü yönleri vardır. Baskın olduğunuz eliniz hassas hareketlerde daha iyi olsa da, baskın olmadığınız eliniz daha dengelidir. Bu yüzden sağ elini kullanan biri, sol eli ile kutuları tutarken sağ eli ile kapıyı açabilir. Philip, “Bunun nedeni sadece sağ elinizin anahtarı kullanmada daha iyi olması değil” diyor. “Çünkü sol eliniz bu büyük ve dengesiz kutuları tutmada daha iyidir.”
Her iki eliniz üzerinde de eksikliklerini telafi etmek için uzmanlaşmış olsanız bile, bilişsel fayda sağlamayabilir. 2008 yılında Corballis, televizyonda yayınlanan ve bazı katılımcılara hangi elini kullandığı sorulan Yeni Zelanda zeka testini inceledi. İki elini de kullanan izleyiciler hafıza, aritmetik, dil ve akıl yürütme testlerinde nispeten daha az puan aldığı için bulgular, her iki elini de kullanabilmenin hem iyi hem kötü olduğunu göstermektedir. Araştırmacılar, doğuştan her iki elini de kullanabilen insanlarla ilgili olan bu sonuçların, sonradan elde eden insanlar için de geçerli olup olmadığından emin değil. Buna rağmen bazıları, beynin belirli bir işte hangi tarafını kullanması gerektiğini bildiği zaman daha etkili çalıştığını savunuyor. Bu durum, yarım küresel kararsızlığı en aza indirir. Corballis, beynin iki tarafının da aynı şeyi yapmaya çalışmasında bir dezavantaj olabileceğini söylüyor. Dürüst olmak gerekirse, bu olay bilimsel literatürde hala tartışma konusudur.
Baskın olmayan elinizi kullanmayı öğrenmek, bir konser piyanisti hatta efsanevi bir tenis oyuncusu olmanıza yardımcı olsa da- kazançlar, üzerinde çalıştığınız becerilerde daha iyi olmanın ötesinde hayatınızı değiştirmek için de çok özeldir. Philip, “Baskın olmayan elinizle bir şeyler yapmayı öğrenmek istiyorsanız, bu harika, ancak bu tür işlevsel bağlantı değişikliklerinin daha zeki olmanın bir işareti olduğunu düşünmüyorum.” diyor.
*Motor kontrol, belirlenen hareketleri yapan ve uygun eylemleri gerçekleştiren insan kas sistemi düzenleyicisi olan merkezi sinir sistemi tarafından gerçekleştirilen aktivitelerin bilgi işlemidir.
