Merhabalar! Herkesin olmasa da birçok kişinin sorduğu fakat cevabını araştırmaya erindiği konulardan biriyle daha karşınızdayım. Paranın ne olduğunu ve kimin bastığını öğrendiğimiz zamanlarda elimizdeki para miktarının azlığından dolayı aklımıza “neden kendimiz para basamıyoruz?” veya “neden devlet sürekli para basmıyor?” soruları eminim ki gelmiştir. İlk bakışta çok mantıklı gibi görünüyor değil mi? Devlet piyasaya öyle bir miktar para sürsün ki 83 milyon kişinin her biri milyoner olsun. Herkes her istediğini alsın, fakir adam kalmasın, devlet parayı dövize çevirsin sonra ŞAAAAAAAKK! SÜPER GÜÇ OLDUK! Demek isterdim fakat işler öyle işlemiyormuş. Bir kavramı unutuyoruz: “Enflasyon“. Kafede 7 lira verdiğiniz çaydan geri kalan 3 lirayı otururken rahatsız etmemesi için masaya koyabilirsiniz. Tüm ceplerinize bakın belki yıkanmış 20 lira bulursunuz. Hadi bekliyorum.
Bizi Kısıtlayan Etken: Enflasyon
Olaya ilk olarak mantıksal açıdan yaklaşmak istiyorum. Belirli ürünleri belirli kişiler belirli fiyatlara alır. Herkeste paranın fazla olması durumunda arz-talep ilişkisinde karmaşa oluşur. Öyle ki, ürünlere olan talebin fazlalığı ve piyasada dönen paranın fazla olması sayesinde zamlar kaçınılmaz olur. Para ve ürün dengesi tıpkı doğal denge gibi zarar verilmemesi gereken bir oluşumdur. En ufak yanlışta koskoca bir ülkeyi ekonomik bakımdan mezara sürükleyebilir. Çok da uzak olmayan bir geçmişte Zimbabwe ve Venezuela gibi ülkeler bu tarz girişimlerde bulunmuş ve bu ülkelerdeki ekonomik ekosistem bütünüyle bozulmuştur. Venezuela’da gelişen enflasyonu ve insanların parayı peçete gibi kullanmaya başladığı haberlerini duymuşsunuzdur.
Zimbabwe Örneği
Ekonomilerini geliştirmek ve zenginleştirmek için tomarlarca para basan bu akıllı ülkelerden biri olan Zimbabwe’de enflasyon bir yıl içerisinde %11,500,000,000 gibi bir oranda yükselmiş, yıllar değil aylar içinde katlanarak sayılarla ifade edilemeyecek hale gelmiş ve hayatı herkese zindan etmiştir. Az önceki oranı sallamadığımı bu linkten öğrenebilirsiniz. Hatta yıllar içinde ne kadar korkunç bir hale geldiğini bile tabloda görebilirsiniz. (Tablo.png) Sizlere uzun uzadıya enflasyon ile havaya uçan ülkeleri anlatmak yerine konumuza geri dönelim istiyorum.
Günümüzde rahatça para basabilen tek ülkenin ABD olduğu iddia ediliyor. Zira, alım gücü en fazla olan ve dünya üzerinde ülkelerarası ticarette sıklıkla kullanılan “ABD doları” ile borçlarını ödeyebilecek olan tek ülke ABD. TL’yi ele alalım: TL ile alışveriş yapan tek insanlar Türk vatandaşları ve Türkiye’ye tatile gelen turistlerdir. TL ile ulusal ticaret yapmak, birimin diğer birimlere oranla değeri göz önüne alınınca pek de akıllıca değil. Bunu göz önüne alacak olursak, ülkemizde basacağımız katrilyonlarca Türk lirası ülke içinde kalacağı ve ülkeden çıkamayacağı için alım gücü düşecek, herkes daha fazla ürün almaya başlayacak, üretim maliyeti artacak ve kısa zaman içerisinde bir ekmek için bir el arabası kadar para götürmek zorunda kalacağız.
Sonuç olarak, kafasına göre para basan ülkelerin geldikleri durum göz önüne alınınca, bu hamlenin ne derece yanlış olduğunu ve ekonomik dengenin ne kadar hassas olduğunu görmek pek de zor değil. Ekonomik denge, ülkelerin ticaretteki rolü ve gelişmişliklerine göre değişir. Sizlere bu yazımda gereğinden fazla para basılırsa ne olacağını örnekleri ile anlattım. Umarım yararlı bir yazı olmuştur. Kullandığım kaynaklardan farklı olarak yazıma destek olması adına bu videoyu da izleyebilirsiniz. Bir sonraki hafta görüşmek üzere.
Bu yazımda Business Standard, Vikipedi ve All In All Space adlı kaynakları kullandım. detaylı bilgilere bu sitelerden ulaşabilirsiniz.
